KARAKUŞİ KADI

Bu sıralar moda biliyorsunuz, Osmanlıyla ilgili örnekler bolca verilir; sohbetlerde, yazılarda Osmanlıya dair konulardan söz edilir. İtirazım yok, çünkü Osmanlı bizim evvelimizdir. Cumhuriyetin Mustafa Kemal’in önderliğindeki kurucuları; toplumsal değişimi sağlarken içinden çıktığı Osmanlının genel yapıyı değiştirmeden, fakat pek faydalı olmadığı için yıkım sürecini  engelleyemeyen değişimi sağlamaya yönelik her eylemini biliyorlardı. 200 yıllık bu süreçte üst yapı ve askeri yapıda yapılanların güçsüzlüğünü görüyorlardı. Avrupa’da gelişmiş olan burjuvazi Osmanlıda sermaye birikimi olmadığı için tahtı sarsacak biçimde hiç oluşamadı. Osmanlıda küçük el tezgâhları dışında sanayi olarak adlandırılabilecek bir sanayi olmadıysa, bundan olmadı. Sadece yabancı eliyle yapılan bir ticaretten söz edilebilir. Osmanlı devlet olarakta sanayi yatırımları yapmamıştı. Mustafa Kemal Atatürk; İş Bankasını, Sümerbank’ı, Şişe camı, şeker fabrikalarıyla vagon fabrikalarını, demir yollarını devlet eliyle kurdurmuş, yerli özel sermayenin gelişmesine zemin hazırlamıştı. Bunu yaparken de eski toplumun son dönemini, ona ait gelenekleri reddetmişti. Osmanlının o gidişatı bu sonucu doğurmuştur. Yoksa yeni toplum eski kurumlarla kurulamazdı.

Eskiyen ve hantallaşan yapılar hiçbir şey yapmasanız da kendini tasfiye eder. Değişimi zamanında yapmayan tolumlar, sonunda büyük ve güçlü patlamalar yaşarlar. Osmanlı bunu yaşamış ve içinden Türkiye Cumhuriyeti doğmuştu. Şimdi yaşadıklarımıza da başka türlü bakmamak gerekir. Bir yerlerde hatalar yapılmıştı. Kim eliyle ne hatalar yapıldığı tartışması bugün için gereksizdir. Önemli olan ne yapacağımızı bilmemizdir. Biliyor muyuz? Bunda kuşkularım var doğrusu. Biz bilmiyor olsak pek fark etmezde, siyasetçiler ve bilim insanları bilmiyorsa o felaket olur işte. Bilmeyen siyasetçi ve bilim insanı yoktur, ama iç ve dış dinamiklerin rolünü ne kadar etkileyebilirler? Sorun burada düğümlenmektedir.    

Sorunun karmaşık ve çapraşıklığı aklıma bir fıkrayı getirdi. Yazımı o fıkrayla bitireyim.

***

Osmanlı döneminde yolsuzlukları ile ünlü Karakuşi adında bir kadı varmış. Bir gün Karakuşi Kadı, bir fırının önünden geçerken burnuna güzel bir koku gelmiş.Vitrinde güveç içinde nar gibi kızarmış sahibini bekleyen nefis bir ördek var.... Karakuşi Kadı, fırıncıya:

- Ben bunu aldım.

Kadıya itiraz edilir mi? Fırıncı hemen ördeği paket yapıp vermiş. Az sonra ördeğin asıl sahibi gelmiş:

- Hani bizim ördek?

Fırıncı boynunu büküp:
- Uçtu.

Sözlü atışmaya başlamışlar, bir süre sonra iş kavgaya dönüşmüş. Kavga sırasında fırıncı, araya giren bir gayrimüslim müşterinin gözünü çıkarınca korkup kaçmaya başlamış... Gayrimüslim de peşinde kovalamış

Bir duvardan atlarken, bilmeden duvarın öteki tarafındaki hamile bir kadının üstüne düşmüş. Kadın, çocuğunu düşürdüğü için, kadının kocası da fırıncının peşine düşmüş. Can havliyle kaçan fırıncının çarpıp devirdiği Yahudi bir vatandaş da kızıp peşlerine takılmış... Sonunda duruma müdahale eden zaptiyeler hepsini yakalayarak Karakuşi Kadı’nın karşısına çıkarmışlar. Kadı sırayla sormuş...

Ördeğin sahibi,
- Bu adam ördeğimi hiç etti.
Karakuşi Kadı, fırıncıya sormuş:
- Ne yaptın bu adamın ördeğini?
Fırıncı
- Uçtu, demiş.
Kadı, kara kaplı defterini açmış:
- Ördeğin karşısında tayyar yazılı. Tayyar “Uçar” anlamına gelir. O halde ördeğin uçması suç değil, diyerek fırıncının ördek işinden beraatına karar vermiş.

Gözü çıkan gayrimüslim vatandaşa sormuş. Onun şikâyetine de kara kaplı defterden bir madde bulmuş:
- Her kim, gayrimüslimin iki gözünü çıkara, o müslimin tek gözü çıkarıla...
Davacı:
- Benim tek gözüm çıktı. Şimdi ne olacak?

Karakuşi Kadı:
- Şimdi Fırıncı senin öbür gözünü de çıkaracak, biz de onun tek gözünü çıkaracağız.

Bunu duyan gayrimüslim ne yapsın? Mecburen şikâyetinden hemen vazgeçmiş, fırıncı bu davadan da beraat etmiş.

Çocuğunu düşüren kadının kocasına da Karakuşi Kadı:
- Tamam, karını vereceksin, bu adam yerine yeni çocuk koyacak.

Böyle olunca adam da şikâyetini anında geri almış, fırıncı bu davadan da kurtulmuş.

Kadı dönmüş Yahudi’ye:
- Senin şikâyetin nedir bre?

Yahudi bir süre düşündükten sonra ellerini açmış,
- Ne diyeyim kadı efendi, adaletinle bin yaşa sen, e mi!

***

Bugün hepimiz bu durumdayız.

Yayın Tarihi: 11.05.2015