DÜNYADA VE ÜLKEMİZDE GAZETE 1

Şu an elinizde tuttuğunuz gazetemiz şehrimizin haberlerini size ulaştıran yerel bir gazetedir. Muhabir ve Köşe yazarları da sizlerle birlikte aynı havayı soluyan, kimileri belki tanıdığınız kişilerdir. Reklamlarını bile merak edersiniz, çünkü bildiğiniz bir semtin satılık emlak ilanı olabilir. Tanıdık bir mağazanın, bir akadaşınızın iş yeri reklamı olabilir. Haberleride teşrifat haberleri dışında içimizden birinin haberidir mutlaka. Bir olay olduğunda ertesi gün gazeteye düşmüş mü diye merak edilir.  Spor haberleri şehrimiz futbol takımınızın haberleridir, yada şehrimizde düzenlenen amatör sporların gene amatör sporcularının haberleridir. Ulusal gazetelerin yanı sıra yerel gazeteleride almanız için bir çok sebebiniz var kısaca.

Peki gazetelerin nasıl evrelerden geçerek günümüze geldiğini biliyor musunuz? Bu yazıyı hazırlayana kadar bütün bildiklerimin yetersiz olduğunu gördüm. Biraz araştırınca ne çok bilgiyle karşılaştım bir bilseniz. Hepsini nasıl aktaracağımı düşündüm. Geçen gün biten, okumak dışında her yerde kullandığımızı belirten “HER ŞEYİMİZ; GAZETE” yazı dizisini hazırlarken ona bağlı olarak düşündüğüm bu bölüm veya bölümleri o adla sürdürmek; konusu “gazete” olan bu yazımızın ruhuna uygun olmaz düşüncesiyle ayrı bir bölüm olarak yazmaya karar vermiştim zaten.

Günlük hayatımızın önemli bir parçası olan, çağımıza göre biraz yavaş kalan, tıpkı Televizyon ve televizyonculuğun değişmesi gibi giderek değişecek, belki şekli bugünkünden çok farklı olacak gazetenin tarihine bir bakalım.

Gazetenin asıl amacı bildiğiniz gibi haber vermektir. En ilkel gazetede bile haberlerin duyurulması amacı vardı. O zaman muhabirler, kervanlarla yolculuk yapan yolculardı. Onlara geldikleri yerle ilgili sorular sorulur, edinilen bilgiler, yada hükümet yoluyla gelen haberler biriktirilir, herkesin anlayacağı dille, önceleri Roma imparatorluğunda olduğu gibi fırınlanmış kil tabletlere, daha sonra oldukça büyük bir kağıda yazılıp şehir merkezinde bir duvarda okunmak üzere sergilenirdi. Bunu gerçek bir gazete saymak mümkün değil tabii. Duvar ilanı demek daha doğru olurdu fakat haber vermek amacını taşıdığı için biz bu yayınlara gazete diyoruz. Tam gazete sayılabilmesi için taşınabilir ve istenildiği zaman okunması gerekirdi. Bu özelliklere sahip ilk gazete 1300 yıl öncesine kadar gider. İlk kağıdı bulan Çinliler olduğu gibi ilk gazeteyide Çinliler çıkarmışlardır. Bu gazeteyi çıkaran hükümet olduğu için aynı zamanda resmi gazete olma özelliğini taşıyan gazete  “Başkent Haberleri ” anlamına gelen “Tching Pao” adını taşıyordu.

Çin’de Kai Yuan Za Bao adlı saray genelgesi de Tang hanedanı zamanında dağıtılmış mandarinlerin başarı haberlerini verdiği için bu yayında gazete olarak sayılmıştı.

Bu gazeteler sayesinde hükümetin halkın duymasını istediği gelişme ve duyuruları halk okuma imkânına sahip oluyor, böylelikle büyük olaylardan haberdar oluyordu. Roma senatosunca milattan önce 59 yılında 2.000 adet basılarak “Açta Diurna”, Türkçe adıyla söylemek gerekirse “Günlük Olaylar” adında bir gazete halka dağıtılıyordu. Siyasi gelişmeler, toplumsal olaylar, fethedilen topraklar, gladyatör dövüşlerinin sonuçları (günümüzde maç sonuçları gibi. Aradaki fark eskiden şiddete dayanan sporun, daha doğrusu küçük savaşın, şimdi barış ve kardeşlik adına isim değiştirmesi galiba. Galiba değil kesin öyle. Yarattığı aidiyet sonucunda doğan kamplaşma ve çıkan kavgalar kökenindeki ruhun devam ettiğinin göstergesidir) verilen gazeteyi okumayı bilen Roma’lılar yüksek sesle okuma bilmeyenlere duyururdu.

İlk kayıtlardan bu iki gazeteye rastlandığını belirtelim. Kısaca bilinen en eski gazeteler bunlardır.

İstanbul’un fethinden sonra Alman Gutenberg’in 15. yüzyılda matbaayı icat etmesiyle basım işleri kolaylaşıp hızlandı. Gazetede bundan payını alarak değişme ve gelişme göstererek 16. yüzyılda kendi başına bir yayın olmayı başardı. Bunun sonucu olarak ilk para verip gazete satın almak 16. yüzyılda yaygınlaştı. Venedik hükümeti “Yazılı Haberler” anlamına gelen “Notize Şeritte” adlı bir gazete çıkarıyordu. Bugünkü gazete anlayışına uygun biçimdeki ilk gazete 1605’te Johann Carolus’un “aller Fürnemmen und gedenckwürdigen Historie” adıyla Anvers’de Fransızca ve Flamanca, 1609’da Strasbourg’da başka bir gazete Almanca yayınlanmıştır. İlk İngilizce gazete “Nathaniel Butter adıyla” 1622 yılında yayınlandı.

  

DEVAM EDECEK

Yayın Tarihi: 15.01.16